Octrooien op voedselgewassen, hoe kunnen we ze stoppen?

Verslag workshop Maaike Raaijmakers - Bionext | 13 februari 2016 Reclaim the Seeds / VoedselAnders

Grote zaadbedrijven vragen steeds vaker octrooi aan op eigenschappen van gangbare (=klassiek veredelde) voedselgewassen. Deze ontwikkeling blokkeert de veredelingspraktijk en daarmee de agrobiodiversiteit die wij nodig hebben om onze voedselvoorziening in stand te houden. Geen wonder dat deze octrooieerpraktijk veel verzet oproept. Deze workshop geeft een actuele stand van zaken over octrooien op voedselgewassen en hoe we deze ontwikkeling kunnen tegengaan.

Vrije zaden, kwekersrecht en octrooien
Het gebruik en de veredeling van zaaigoed wordt op verschillende manieren beschermd:

1) vrije zaden zijn zaden van oude rassen, boerenselecties, of moderne rassen waarvan het kwekersrecht verlopen is. Deze rassen mogen door iedereen vrij gebruikt en verder veredeld worden;

2) geregistreerde rassen met kwekersrecht, waarbij de veredelaar die het ras ontwikkeld heeft het alleenrecht heeft op de verkoop van dit ras. Concurrerende bedrijven en andere veredelaars mogen dit ras wel gebruiken om verder mee te veredelen en nieuwe rassen te ontwikkelen;

3) met de introductie van genetische manipulatie is ook het octrooirecht geïntroduceerd in de plantenveredeling. Steeds meer rassen bevatten eigenschappen waar een octrooi op zit. Deze rassen mogen dan niet meer gebruikt worden door andere veredelaars zonder toestemming van de octrooihouder.

Gevaren van octrooien op voedselgewassen
De reikwijdte van een octrooi op een eigenschap strekt zich uit tot alle planten, vruchten en zaden waar die eigenschap in zit. Vaak gaat het om belangrijke eigenschappen voor telers zoals ziekteresistenties. Andere bedrijven die die eigenschap willen inbouwen in hun rassen zijn hiervoor afhankelijk van de toestemming van de octrooihouder. Bedrijven met veel octrooien zoals Monsanto gebruiken deze niet om alleen om hun investeringen in veredeling terug te verdienen maar vooral om hun concurrenten dwars te zitten en hun marktaandeel te vergroten. Octrooien op voedselgewassen vergroten de machtsconcentratie in de veredelingssector. Daarnaast remt het de innovatie in de veredeling af. Als veredelaar loop je de kans dat je onbedoeld inbreuk maakt op een octrooi.
Octrooiaanvragen zijn ook heel duur. Deze kunnen kleine veredelaars niet opbrengen, eventuele rechtszaken tegen grote bedrijven als Monsanto ook niet. Octrooien op planteigenschappen zijn voor een leek niet te doorgronden. Niet alleen het fenotype van de geclaimde "uitvinding" wordt beschreven (hoe ziet de eigenschap eruit) maar ook het stukje DNA waar de eigenschap op gebaseerd is. Om aan te tonen dat jouw rassen geen inbreuk maken op een bepaald octrooi heb je als veredelaar echt een (DNA)laboratorium en gespecialiseerde juristen nodig.

In het Europees Octrooi Verdrag (EOV) en in de Biotech Richtlijn staat dat essentieel biologische processen (lees klassieke veredeling) niet geoctrooieerd mogen worden. In de zogenaamde Broccoli-tomatenzaak heeft het hoogste beroepsorgaan van het Europees Octrooi Bureau (EOB) echter besloten dat de producten van klassieke veredeling (dwz de zaden, planten en vruchten) wel octrooieerbaar zijn. Veel octrooiaanvragen zaten in de wacht in afwachting van deze uitspraak. Dit is dus heel slecht, maakt ruimte voor een lawine aan nieuwe octrooien op gangbare voedselgewassen.
De broccoli-tomatenzaak

Oplossing? EU-regels moeten aangepast
Na de uitspraak in de broccoli-tomatenzaak is het duidelijk dat het voeren van oppositie tegen octrooiaanvragen het probleem niet oplost en dat de Europese regels aangepast moeten worden. De Nederlandse, Franse en Duitse regering staan hier achter en een meerderheid in het Europese Parlement ook. In de eerste helft van 2016 is Nederland voorzitter van de EU en staat octrooi hoog op de politieke agenda. Helaas zien veel andere landen de urgentie en het probleem nog niet. Er moet dus in bepaalde landen nog flink gelobbied worden door collega's van de No Patents on Seeds coalitie en IFOAM (internationale belangenbehartiger van de biologische sector). Publieke actie in Nederland blijft heel belangrijk om te zorgen dat de Nederlandse politiek er ook echt werk van maakt.

Paprika-zaak
Bionext heeft samen met boerenorganisatie LTO en 30 andere organisaties bezwaar aangetekend tegen een octrooi van Syngenta op witte vlieg-resistentie in paprika. Ondanks de recente uitspraak in de broccoli-tomatenzaak gaat de paprika-zaak gewoon door. Er zijn nog meer argumenten tegen dit octrooi zoals een gebrek aan inventiviteit. De resistente is namelijk afkomstig uit de wilde paprika. De hoorzitting in deze zaak is op 10 juni in München. Hiervoor zouden we mensen kunnen mobiliseren. Wordt vervolgd......

Links
Bionext: www.bionext.nl/hartvoorbiodiversiteit
No Patents on Seeds: no-patents-on-seeds.org

-- Klik hier om terug te gaan naar het verslagenoverzicht --